„Stara”, znakomita nowela Rafała Wojasińskiego, to historia prostaczka, który rozmawia ze Stwórcą.
W barakowozie pośród szerokich pól kukurydzy żyje człowiek, który uważa, że został wybrany. Nie umie czytać ani pisać, nie musi się o nic starać, nie zależy mu na uznaniu. Każdego dnia otrzymuje wszystko, o co poprosi. Powtarza, że jest najmniejszym ze wszystkich, ostatnim na Ziemi. Taka myśl daje mu siłę i poczucie wolności. „Ja po prostu więcej widzę niż wy, więcej czuję – oznajmia bliźnim. – I nic na to nie poradzicie. Jedyne, co wam zostaje, to zarabiać pieniądze”.
Jego żona mieszka w wiosce. Stara – jak ją nazywa – budzi trwogę, podziw i uwielbienie. To głównie z jej przyczyny znalazł się w szpitalu dla umysłowo chorych. „Co mówi panu Bóg?” – pyta łagodnie lekarz. „Prawie zawsze, żebym się nie martwił” – odpowiada. Bóg oznajmił też, że nie słucha polityków ani milionerów, tylko ludzi tak silnych i nieugiętych jak Stara. Ich miłuje najmocniej.
Pacjent wyjaśnia lekarzowi, że otrzymał dar zachwytu. To dlatego każdego dnia na skrawkach papieru rysuje pejzaże i ludzi. Chciałby, aby pozostały po nim tylko te niepodpisane skromne prace.
Bohaterowi noweli sąsiedzi powierzają największe tajemnice. Tak dowiedział się o Starym Budyniu, który przez całe życie notował coś na małych karteczkach. Nigdy nikomu tych zapisków nie pokazywał, a później okazało się, że w ten sposób szykował się do samobójczej śmierci. Powiesił się w dniu ślubu wnuka. Stary Budyń zostawił po sobie trzy worki notatek, których treści nikt nie potrafił pojąć. „Dlatego właśnie istnieje Bóg – podsumował bohater „Starej”. – Żeby wszystko nie pozostało takie głupie”.
W książce, która wkrótce ukaże się nakładem oficyny Nowy Świat, Wojasiński powraca do stron znanych z jego debiutanckiego tomu „Złodziej ryb”. Piaszczyste drogi, chylące się ku ruinie domostwa, puste i przytłaczające niebo. W takim świecie ludzie nie potrzebują wiary, bo w jej miejsce przyszła niezachwiana pewność.
„Starą” komplementuje Paweł Huelle, który przyznał, że dawno nie czytał tak dojrzałej prozy. „W rytmie tych prostych, pozornie obojętnych zdań ukrywa się głęboki dramat” – dodał. Na podstawie książki słuchowisko dla Teatru Polskiego Radia przygotowuje Waldemar Modestowicz.
– Zachwyciła mnie szkatułkowa konstrukcja noweli i jej oryginalny styl – powiedział „Rz” Modestowicz. – Autor w ciekawy sposób połączył powieść drogi z prozą poetycką.
Nad adaptacją sceniczną „Starej” pracuje Mariusz Bonaszewski.
– Wojasiński napisał o człowieku pierwotnym, który nosi w sobie cały świat – mówi Bonaszewski. – Bohater „Starej” przypomina mieszkańców dalekich wysp, których przed wiekami spotykał kapitan James Cook. To niezwykła proza, ale trudno przenieść ją na scenę. Projekt wydał mi się tak ryzykowny, że postanowiłem spróbować.
Premiera miała miejsce na początku 2012 roku w Teatrze IMKA.
Bartosz Marzec
Rzeczpospolita
Rafał Wojasiński (ur. w 1974 r. w Lubrańcu na Kujawach) – prozaik, dramatopisarz, wykładowca literatury; autor książek : Złodziej ryb Przyjemność Życia, Humus, Piękno świata. Ze spotkań pisarza z wybitnym polskim aktorem Janem Nowickim, powstała książka Jan Nowicki Droga do domu. Wystawiono dwa dramaty Wojasińskiego: Ciocia i Pokojówka.
Wojasiński jest laureatem wielu nagród, min.: Nagrody Zeptera za Debiut Roku, Nagrody Literackiej im. W. Orkana, Nagrody Fundacji Grazella, Nagrody im. Edwarda Stachury. Złodzieja ryb nominowano do Nagrody im. Józefa Mackiewicza. Był stypendystą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jego twórczość tłumaczono na język francuski i chorwacki. Jest członkiem SPP i szefem działu prozy w kwartalniku literackim Wyspa.
Stara to najnowszy utwór prozatorski autora Złodzieja ryb.
Trwają również prace nad jego adaptacją do potrzeb scenicznych. W rolę głównego bohatera Starej zdecydował się wcielić Mariusz Bonaszewski.
Ponadto utwór miał prapremierę w Teatrze Polskiego Radia w reżyserii Waldemara Modestowicza.
„Przeczytałem. Jak dla mnie – mocne i oryginalne.”
Andrzej Domalik o Starej
Stara otrzymała już nominację do Nagrody literackiej Miasta Warszawy i wyróżnienie Feniks, nagrodę Stowarzyszenia Wydawców Katolickich.